รางวัลคือความปรกติ



หนังสือพิมพ์กรุงเทพธุรกิจ กายใจ ฉบับวันที่ 27 กุมภาพันธ์ 2554

เมื่อก่อนผมสงสัยการงดเว้นฆ่าสัตว์ว่า แค่ไหนอย่างไรจึงจะนับได้ว่าเราได้ถือเอาศีลข้อปาณาฯ นี้แล้ว เพราะการใช้ชีวิตในปัจจุบันมันยากมากที่จะไม่ไปทำลายชีวิตของสัตว์บางชนิด โดยเฉพาะอย่างยิ่งสัตว์รำคาญทั้งหลาย อาทิ มด แมลงสาบ และยุง เพราะแมลงเหล่านี้มักเข้ามาคุกคามสร้างความหงุดหงิดรำคาญให้โดยเราไม่รู้ตัว จะรู้ตัวว่าได้สังหารไปแล้วก็ต่อเมื่อเริ่มสบายกายไม่มีอะไรมากัดไต่ และสิ่งมีชีวิตจิ๊บจ้อยเหล่านั้นได้ตายไปแล้วเรียบร้อยด้วยสองฝ่ามือหรือด้วยไม้แบดไฟฟ้า

การรักษาศีลละเว้นการฆ่าสัตว์จึงน่าจะสมเหตุสมผลและมีความเป็นไปได้สูงกว่ามาก ถ้าเราหมายถึงการใช้ชีวิตร่วมสมัยที่ไม่เบียดเบียนบรรดาสัตว์ที่ใหญ่กว่าแมลงทั้งหลาย รูปธรรมหนึ่งซึ่งน่าจะใช่ คือไม่วางยาเบื่อหนู ไม่ยิงนก และไม่ตกปลา ลองพิจารณาดูวิถีชีวิตสมัยใหม่นี้ ถ้าจะทำมันก็ไม่ได้ยากอะไร ยิ่งถ้าเราอาศัยในเมือง ที่บ้านปราศจากรังหนู ไม่ได้ประกอบอาชีพปศุสัตว์ และไม่มีงานอดิเรกในฟิชชิ่งปาร์ค

ผมเคยคิดว่าการรักษาศีลข้อหนึ่งเป็นเรื่องธรรมดา จะว่าไปใครๆ คงทำกันได้ทั้งนั้น

ต่อเมื่อไม่กี่ปีมานี้ คนใกล้ชิดในบ้านอย่างพี่และแม่ได้ทำอะไรบางอย่างที่มักทำให้ผมฉุกใจ ผมเห็นพี่ค่อยๆ ปั้นดินน้ำมันมาอุดตามรูรั่วเล็กๆ ตามมุมบ้าน รอบวงกบประตู เพียงเพื่อจะป้องกันไม่ให้มดเข้ามา หากมีบางตัวหลุดเล็ดลอดออกมาเพ่นพ่าน เขาจะถูกปัดเบาๆ ให้ออกไปพ้นทาง ตามมาด้วยการฉีดตะไคร้หอมที่พื้นเพื่อไม่ให้ถูกใช้เป็นเส้นทางลำเลียงได้อีก

รักษาศีลปาณาฯ ต้องทำกันถึงขนาดนี้เลยเชียว? ผมรู้สึกว่ายุ่งยาก แต่ก็อยากจะทำให้ได้บ้าง จากนั้นลองทำผิดบ้างถูกบ้างมาอย่างต่อเนื่อง ผมพบว่าปัจจุบันนี้ ผมไม่มีอัตโนมือตบเพียะเข้าที่ขาทันทีที่รู้สึกว่ามีตัวอะไรกัด นอกจากนี้ยังอดทนมากขึ้นกับอาการบวมคันตามผิวหนัง แต่แน่นอนว่าความรู้สึกฮึ่มฮั่มอยากลงไม้ลงมือจัดการมีเกิดขึ้นมาบ้างไม่ได้หาย

ทว่า รางวัลชิ้นใหญ่ที่ผมได้รับจากการรักษาศีลนี้กลับไม่ใช่ความรู้สึกว่าเป็นคนดี และยิ่งไม่ใช่ความภาคภูมิใจว่าเราทำได้ ผมค้นพบรางวัลที่ใหญ่กว่านั้น

ชัดมากเลยในชั่วขณะหน้าอ่างล้างมือ โดยมากจะมีมดตัวเล็กๆ เดินไต่ไปมาราวสี่ห้าตัว พอได้ตั้งใจไว้ ก็ทำให้ผมค่อยๆ ใช้นิ้วไล่เขาขึ้นมา บางตัวก็ให้มาเกาะอยู่บนขอบอ่าง อาการนี้ผมว่ามันดีมากที่ทำให้ผมได้ใช้เวลาค่อยๆ จัดการพามดออกไป ทั้งที่เป็นเรื่องง่ายกว่าถ้าจะละเลยเสีย ถ้ามาถึงก็เปิดก๊อกล้าง ทั้งสี่ห้าชีวิตคงจมมิดไปแล้ว งานกู้ชีพนี้มันใช้เวลาจริง แต่เป็นห้วงเวลาที่ได้อยู่กับงานเล็กๆ ตรงหน้า ได้ใส่ใจค่อยๆ ทำอย่างเบามือ สำหรับผมแล้วมันเป็นความประณีตตั้งใจที่กลายเป็นเรื่องง่ายๆ ประจำวันไปแล้ว

ผมได้รางวัลใหญ่ คือค้นพบการใช้ชีวิตตัวเองได้เหมือนเช่นเคย แต่ละเอียดเอาใจใส่ได้มากขึ้น ไม่มีเหตุจำเป็นอะไรให้ต้องเร่งรีบจนละเลยการดูแลสิ่งเล็กๆ ที่อยู่ในวิสัยยังสามารถช่วยเหลือได้ ขณะเดียวกันก็ไม่ได้เนิบช้าจนเสียเวลามากมายไปกับการจัดการดูแล หรือช้าจนอึดอัดเพราะจำกัดพฤติกรรมตัวเอง ไปจนถึงคอยวิตกว่าพลั้งทำอะไรผิดไปหรือเปล่า

นึกถึงเมื่อก่อนตอนถูกยุงกัด อาการโต้กลับต้องไปไล่ตบไล่ตี บางทีทำอยู่ทั้งชั่วโมงยุงก็ไม่ลดน้อยลง แต่อารมณ์เซ็งหงุดหงิดเพิ่มหนัก ครั้งไหนตบเข้าเป้าหมายก็สะใจยิ้มย่องยินดี ไปบ่มเพาะทวีโทสะให้ใจตัวเองอีก เดี๋ยวนี้สบายใจกว่ามากมาย มียากันยุงหรือยาแก้คันก็ทาเสีย โบกๆ ปัดๆ ไล่ไม่กี่ที ไม่รู้ทำไมรู้สึกว่าเขาหายไป ทั้งที่เขาอาจไม่ได้หายไปไหน แต่ใจมันเป็นอิสระจากยุง ไม่เอาใจไประแวงไม่เพ่งอยู่กับเขา

หรือการรักษาศีลดังที่เขาว่า คือการรักษาความเป็นปรกติสบายของใจตัวเองนี่แหละ มีชีวิตปรกติที่ไม่เบียดเบียนใคร มีชีวิตสบายที่ไม่ใช้ข้ออ้างหาเหตุผลให้ตัวเอง ใส่ใจประณีตกับสิ่งที่เราให้ความหมาย ใช้เวลาอย่างคุ้มค่ากับเหตุการณ์ตรงเบื้องหน้า

ขอบคุณผู้คนรอบข้างที่ทำให้ผมเจอรางวัลชิ้นนี้ได้ ขอบคุณที่ประพฤติและทำเป็นแบบอย่างให้เห็น หาไม่ต่อให้ผมตั้งใจคนเดียวคงล้มเลิกและมีข้ออ้างให้กลับไปทำลวกๆ และละเลย เหมือนเช่นเคยแน่นอน